Over de symboliek van Grote Arcana Universum

Grote Arcana Universum (ook bekend als de Wereld) is voor mij het slotje van de ketting die Tarot heet. Het is waar begin en einde versmelten tot één. Als een cirkel een startpunt zou hebben, dan werd deze verbeeld door deze kaart. De kaart is in de Tarot cyclus geplaatst tussen de Grote Arcana Laatste Oordeel, waar alles samenkomt, en Dwaas die aan een nieuw avontuur begint. En in de kaart zelf zijn dan ook vele verwijzingen naar cirkels te vinden. In dit blog schrijf ik over de cirkels van Grote Arcana Universum.

De cirkel is een archetype. Overal ter wereld en in alle culturen vind je de cirkel als symbool terug. In de astrologie is de cirkel de basisfiguur voor diverse planeten. In religie is de cirkel of bol het symbool voor het gehele universum. Als eeuwigheidssymbool zie je de cirkel terug in de ringen die we elkaar geven om eeuwig trouw te beloven. Wanneer we het hebben over hechte groeperingen, hebben we het over vriendenkringen. De cirkel als symbool voor gelijkheid. De cirkel is het ei waaruit alle leven ontstaat en de leegte waarin alle leven weer wordt opgenomen. Wanneer we met alle kaarten, alle woorden van de Tarot Taal, het levensverhaal vertellen, leggen we de kaarten in een cirkel.

“Eens waren wij volmaakte cirkels. Maar de goden werden jaloers op onze volmaaktheid en spleten ons doormidden. Sindsdien zijn wij op zoek naar heelheid.”

Veelal wordt dit verhaal gebruikt als verklaring voor het zoeken naar ‘de ware’, naar jouw wederhelft. Maar meer en meer lees je ook het verhaal van individuatie en dus het zoeken naar heelheid in jezelf. De zoektocht van individuatie gaat over het samenbrengen van het mannelijke en het vrouwelijke in jezelf. De anima en animus. De mannen en vrouwen op de Tarotkaarten verwijzen dan ook veelal naar het mannelijke en vrouwelijke in jou en niet zozeer naar het geslacht. De figuur op de kaart Universum is dan ook androgyn of hermafrodiet, gelijktijdig mannelijk en vrouwelijk en tegelijkertijd geen van beide. De mens is heel.

Om de figuur op de kaart is een ovaal of ellipsvormige krans zichtbaar. De krans wordt bijeengehouden door rode linten die lemniscaten vormen. In de Herstelde Orde is de krans vervangen door een zichzelf in de staart bijtende slang, een ourobouros. De lemniscaat en de ourobouros zijn beiden, net als de cirkel, symbolen van eeuwigheid.

Dat de krans of slang niet een cirkel, maar eerder ovaal vormen is in veel boeken geassocieerd met het ei. Het ei is in veel culturen symbool voor een nieuw begin. En ook kan van het ei gezegd worden dat in het ei alles al aanwezig is om kip of haan te worden. Het ei is daarmee ook symbool voor heelheid, heel zijn.

In mijn onderzoek naar deze kaart ontdekte ik echter ook een andere kijk op deze vorm. In plaats van een ovaal wordt gesproken van een ellips, die gevormd wordt door de kruising van twee cirkels. Zo’n vorm wordt mandorla genoemd naar het Italiaans voor amandel. Wat ik mooi vind aan deze kijk is dat er gesproken wordt van twee overlappende cirkels. Alsof je overgaat van de ene naar de andere. Zeker wanneer je bedenkt dat Grote Arcana Universum op de drempel ligt tussen het einde van de ene en het begin van de volgende Tarotcyclus.

De hermafrodiet binnen de ellips staat niet stil, maar is in beweging. Sommigen hebben het over dat de figuur door de krans heen lijkt te komen, als ware het een portaal. Meestal wordt er gesproken van een dans. Met name in de Tarot in de Herstelde Orde is er een duidelijke vergelijking te maken tussen de houding van de figuur in de krans en die van de dansende Shiva uit het hindoeïsme.

De dansende Shiva is een god van leven en dood. En dat past bij deze Grote Arcana van heelheid met een plek tussen einde en begin. De figuur op de kaart danst de dans van het leven. Een dans die eeuwig voortgaat. Zeker met het uitgangspunt van reïncarnatie dat in de Tarot wordt aangehouden.

Er wordt gezegd dat deze kaart niet veel voorkomt in duidingen, omdat deze staat van heelheid, het behalen van individuatie, bijna niet voorkomt. Je zou kunnen stellen dat het vergelijkbaar is met het behalen van de staat van verlichting als een Boeddha. Dan begrijp je wellicht de zeldzaamheid ervan. Ik weet niet of dit echt zo is, dat de kaart niet vaak voorkomt. Ik heb er niet zo op gelet. Maar ik denk ook niet dat de kaart per se hoeft te betekenen dat je een bepaalde staat van verlichting of heelheid hebt bereikt.

Wellicht mogen we de kaart ook beschouwen als uitnodiging. Een uitnodiging om stil te staan bij de dans die we dansen en vooral waarom we deze dans dansen. Wij mensen zijn vaak bezig met verbeteren, vernieuwen, verfijnen, veranderen. Ik geloof dat de Grote Arcana Universum ons wil vertellen dat wij eigenlijk volmaakt zijn zoals we zijn. Dat deze kaart ons uitnodigt om een dans aan te gaan, niet om beter te worden, maar om ons beste zelf te zijn.